چهل سال پيش، هنگامى كه مؤسسين دفتر نشرفرهنگ اسلامی، ضرورت تأسيس يك ناشر مذهبى را دريافتند، كسى نمى‌دانست كه تنها چند سال بعد، اين اراده منجر به تشكيل يكى از مهمترين و بنام‌ترين ناشرانِ آثار دينى خواهد شد.

1. آن چه براى اين اقدام از هر چيز ديگر مهمتر به نظر مى‌رسيد، تدبيرى بود كه مى‌بايست با خلوص نيت، در برهه‌اى خاص از تاريخ فرهنگى و سياسى كشور اتخاذ مى‌شد. حاكميت فضايى غيردينى بر اركان سياسى و نهادهاى دولتى كه خود باعث رواج فرهنگ دين‌گريزى مى‌شد، اقتضا مى‌كرد اين تدبير به‌گونه‌اى صورت پذيرد كه حساسيت‌هاى منجر به توقف اين تصميم را خنثى سازد چرا كه تشكيل يك مؤسسة انتشاراتى مذهبى در پايتخت آن روز ايران، به‌خودى خود توجه نهادهايى همچون ساواك و شهربانى را كه موظف به محدودسازى اين‌گونه فعاليت‌ها بودند برمى‌انگيخت.
2.  
3. حضور تنى چند از فرهيختگان كه استطاعت‌هاى خود را وقف توسعة معارف اهل‌بيت علیهم‌السلام  كرده بودند، بنيان‌هاى مالى اين تصميم را تأمين مى‌كرد، امّا چه‌كسى مى‌توانست با مقتضيات آن روز اين مجموعة حساس را راهبرى كند؟ آيا يافتن مديرى كه مجهز به علوم دينى و آگاهی‌های روز علمی  بوده و در همين حال، از قدرت مديريت اجرايى نيز برخوردار باشد، در شرايط آن ايام، به‌سادگى امكان‌پذير بود؟ افزون بر اينها، انگيزه‌اى برخواسته از اعتقادى پاك لازم بود تا خطرهاى پيشِ روى اين كار را بپذيرد؛ چه، در غير اين صورت، خطرات قابل پيش‌بينى آن‌قدر زياد بود كه فرد عارى از اين انگيزه را به‌راحتى از ادامة كار منصرف مى‌ساخت.
4.  
5. وجود تشكل‌هاى مذهبى كه از دير باز به تعليم و تربيت نيروهايى اصيل و دين‌محور پرداخته بودند امكان اين انتخاب را فراهم مى‌آورد. حوزه‌های علميه و نيز كانون‌هايى همچون حسينية ارشاد هیئات و... هر يك به فراخور بضاعت خويش، نيروهايى از اين دست را تربيت كرده بودند كه با وجود آنها، باورهاى دينى در لايه‌هاى عميق و اصيل جامعه به حيات خود ادامه مى‌داد و در اين ضمن، نيروهاى كارآمد را به‌جامعة مذهبى تقديم مى‌نمود.
6.  
7. يكى از اين نيروهاى ارزشمند، محمدجواد باهنر بود كه با تجهيز خود به فقاهت حوزوى و فراست دانشگاهى، و هم به دليل خودساختگى، سكان‌دار سفينه‌اى شد كه خود نام آن را اين‌گونه انتخاب كرد: «دفتر نشر فرهنگ اسلامى». نيت پاك و ارادة قوى اين دانشمند مبارز كه تنها هشت سال پس از بنيان‌گذارى دفتر نشر، مظلومانه به شهادت رسيد، باعث شد به‌زودى اين مؤسسه به ناشرى پرآوازه تبدیل شود به‌طورى كه تنها يكى دو سال پس از تأسيس آن، تقريباً تمام مجامع علمی و مذهبى كشور، با نام آن آشنا شده بودند.
8.  
9. با پيروزى انقلاب اسلامى و محوريت يافتن امور دينى در اركان دولتى و تشكيل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، به نظر مى‌رسيد كه نياز به وجود اين مؤسسه برطرف شده است، امّا راهبرى و تدبير شهيد باهنر و همراهانش، با تعيين راه‌كارى متناسب با مقتضيات روز، مأموريتى جديد را براى دفتر نشر فرهنگ اسلامی رقم زد كه نهايتاً منجر به توسعة كمى و كيفى آن شد. بر همين اساس، این دفتر تاکنون با انتشار بيش از يكهزار و هفتصد عنوان كتاب كه بسيارى از آنها به چاپ‌هاى چهلم و بالاتر دست يافته‌اند، در زمرة يكى از بزرگترين ناشران حوزة علوم و معارف اسلامى قرار گرفته است.
10.  
11. اما از سال 1390 و با نوجه به شرایط فکری و فرهنگی جدید و همچنین رسانه‌های نوین، این دفتر با استفاده از تجربیات سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی به بازنگری در روش‌ها و قالب‌های عرضة محتوی پرداخت تا محصولاتی متناسب با نیازهای روز جامعه تولید و روانة بازار کند. از جمله محصولات جدید این دفتر «فصلنامه فرهنگ اسلامی» است که به مدیر مسئولی علی اکبر اشعری و سردبیری دکترمحمد حسن زورق و همکاری جمعی از اساتید و اندیشمندان حوزه‌های مختلف علوم انسانی منتشر می‌شود.